اگر بخواهیم همه قطعات و حسگرهای الکترونیکی اتومبیل را به ایسیو وصل کنیم با حجم انبوهی از سیم‌ها و کابل‌ها مواجه می‌شویم که فرآیند تعمیر و نگهداری را بسیار دشوار می‌کند و این حجم از کابل نیز ممکن است گاها دچار اتصال و مشکلاتی این چنینی شود. در نتیجه برای غلبه کردن به این مشکلات و مسائل مالتی‌پلکس خودرو وارد عمل می‌شود.

عملکرد سیستم مالتی‌پلکس خودرو بدین صورت است که به جای استفاده از کابل‌های بسیار، دستورات ECU به هر قطعه با یک کد اختصاصی فرستاده می‌شود. در واقع به وسیله یک زوج کابل و به صورت سری تمامی قسمت‌های خودرو کابل‌کشی می‌شود و هر قطعه بر اساس شناسه یا کد اختصاصی‌ای که دارد فرامین لازم را دریافت و اجرا می‌کند.

مالتی‌پلکس چیست؟

مالتی‌پلکس در واقع به معنای چند جزئی بودن می‌باشد و در خودرو به این معنی است که اجزای مختلف خودرو به صورت جدا از هم کار کرده و در نهایت به یکدیگر متصل می‌گردند. در حقیقت یک خودرو که از این سیستم بهره می‌برد، تمامی اجزای آن به طور مستقل کار خواهند کرد و در نهایت یک هدف مشترک را که همان روشن شدن و به حرکت در آمدن خودرو و فعال شدن امکانات رفاهی آن می‌باشد، دنبال می‌کنند. همچنین استفاده از مالتی‌پلکس در خودرو باعث می‌شود که حجم سیمکشی و تعداد اتصالات به‌کار رفته در سیمکشی و برق خودرو به شدت کاهش یابد و از این رو، عیب‌یابی و تعمیر خودرو بسیار ساده‌تر شود.

در گذشته برای خودروهایی که فاقد سیستم مالتی‌پلکس بودند، مجبور بودیم برای هر اتصال و هر دستگاهی که نیاز به برق داشته باشد، یک سیم جداگانه به همراه یک اتصال جداگانه باز باتری و از دکمه کنترلر داشته باشیم. این بدان معنی بود که به عنوان مثال برای روشن کردن چراغ‌ها، نیاز به یک سیم جداگانه، استفاده از راهنما یک جفت سیم، استفاده از بوق، برف پاک‌کن و بقیه موارد نیز هر کدام یک جفت سیم می‌باشد. همین عامل سبب می‌شد که به تنهایی از قسمت داشبورد و زیر فرمان خودرو، صدها بگذرد که باعث به‌وجود آمدن حجم عظیمی از سیم‌های متعدد می‌شد که متعاقبا، باعث پیچیده‌تر شدن عیب‌یابی و نگهداری خودرو نیز می‌گردید.

اما با ارائه سیستم مالتی پلکس در نسل جدید خودروها حجم سیم‌ها در خودرو به شدت کاهش یافت. در این سیستم کلیه دستورات و فرامینی که توسط راننده و یا دیگر تجهیزات خودرو صادر می‌شود به صورت کد شده، به واحد مرکزی الکترونیک یا BSI انتقال می‌یابد. سپس BSI کد دریافت شده را خوانده و دستور دریافتی را به بخش مورد نظر ارسال می‌نماید. در حقیقت وظیفه BSI ارتباط میان اجزای الکترونیکی مختلف خودرو است و دستورات از طریق آن اعمال می‌گردد.

اگر بخواهیم مالتی‌پلکس را بسیار ساده‌تر تعریف کنیم، باید بگوییم که این سیستم به جای استفاده از چندین سیم متفاوت، تنها از یک سیم برای ارتباطات خود استفاده می‌کند و هر جزئی از خودرو به این رشته سیم متصل می‌گردد. به عنوان مثال، دستور روشن شدن چراغ‌ها با یک کد جداگانه و دستور استفاده از بوق نیز با یک کد جداگانه، از همان رشته سیم به BSI انتقال داده می‌شود. BSI کد دریافتی را خوانده و سپس دستور مورد نظر را به واحد الکترونیکی مربوطه، انتقال می‌دهد تا فرمان مورد نظر اجرا گردد.

برای تجسم طرز کار این سیستم، رویدادهایی را که هنگام روشن و خاموش کردن چراغ‌های بغل رخ می‌دهند را در نظر بگیرید. ابتدا وقتی راننده کلید چراغ را می‌زند سیگنال منحصر به فردی روی گذرگاه داده قرار می‌گیرد. این سیگنال را فقط گیرنده‌های خاصی تشخیص می‌دهند که جزئی از هر مجموعه چراغ هستند. این گیرنده‌ها به نوبه‌ی خود بین سیم برق و چراغ‌ها اتصال را برقرار می‌نمایند. در هنگام خاموش کردن چراغ‌ها نیز عملیاتی به همین ترتیب انجام می‌شود؛ با این تفاوت که این بار رمزی که وارد گذرگاه داده می‌شود متفاوت است و فقط گیرنده‌های مقتضی آن را به عنوان رمز خاموشی شناسایی می‌کنند.

مزایای استفاده از سیستم مالتی‌پلکس چیست؟

سیستم مالتی‌پلکس دارای مزایای فراوانی بوده که اصلی‌ترین آن کاهش پیچیدگی و آسان‌ترشدن تعمیرات برق‌خودرو می‌باشد. همچنین این سیستم به دلیل هوشمندی خود، باعث می‌شود که فرایند عیب‌یابی خودرو بسیار ساده‌تر از قبل دنبال شود و در برخی از مدل‌های خودرو، این سیستم به عنوان یک عیب‌یاب مستقل نیز، عمل می‌نماید. برخی از مهمترین مزایای سیستم مالتی‌پلکس در خودروها عبارتند از:

• کاهش حجم سیم‌کشی خودرو
• کاهش میزان اتصالات
• آسانترشدن بحث عیب‌یابی و نگهداری خودرو
• کاهش قیمت تمام شده
• قابلیت کاهش مصرف انرژی
• بهبود کیفیت عملکردی
• کاهش زمان طراحی و مونتاژ خودرو
• کاهش هزینه تعمیر و نگهداری

استانداردهای مختلف برای سیستم مالتی‌پلکس:

كشورهای مختلف استانداردهای خاص و نام‌های خاصی را برای كاربرد این سیستم به‌كار می‌برند كه از جمله معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از:

استاندارد Can: ساخت آلمان كه در خودروهای بنز، بی‌ام‌و، فیات و ولو به‌كار می‌رود.

استاندارد Van: ساخت كشور فرانسه و روی محصولات رنو و پژو این كشور مورد استفاده است.

استاندارد j1850: ساخت كشور آمریكا می‌باشد كه بر روی محصولات تولید كرایسلرفورد و جی‌ام مورد استفاده می‌باشد.

استاندارد proprietary: تولید كشور ژاپن است كه بر روی محصولات این كشور مورد استفاده می‌باشد.

استاندارد Absus: محصول آلمان و مورد استفاده بر روی محصولات گروه فولكس واگن.

در میان استانداردهای بالا Can از موفق‌ترین آن‌ها به‌حساب می‌آید و بیشتر خودروسازان از این استاندارد بر روی محصولاتشان استفاده می‌كنند.

بیشتر بدانید : آشنایی با نرم افزار نگارآموز

انواع هندسه شبکه مالتی‌پلکس:

انواع هندسه شبکه‌های اطلاعاتی مولتی‌پلکس به شرح زیر است:

1- شبکه Star: پیکربندی ستاره که در آن تمامی ECU‌ها به طور جداگانه به یک ECU مرکزی متصل می‌شوند.

2- شبکه Bus: در این شبکه تمامی ECU‌ها به طور جداگانه پس از اتصال به دو خط گذرگاه داده‌ها به یکدیگر متصل شوند.

3- شبکه Tree: این شبکه مجموعه‌ای از شبکه‌های Star و Bus می‌باشد.

4- شبکه Ring: در این شبکه هر ECU حد فاصل بین دو ECU دیگر است.

5- شبکه Lattice: در این شبکه ارتباط بین ECU‌ها به صورت رندوم برقرار می‌شود.