کاهش دمای فن خودرو

یکی از مهم‌ترین سیستم‌ها در خودروهای بنزینی با موتورهای احتراق داخلی، سیستم خنک‌کننده است. فعالیت موتورهای احتراق داخلی که همواره با جرقه‌زنی و اشتعال همراه است، حرارت و دمای بالایی ایجاد می‌کند. این حرارت در صورت بقا و عدم کاهش، در عملکرد موتور و فعالیت دیگر سیستم‌های خودرو ایجاد اخلال کرده و راندمان خودرو را پایین می‌آورد. حتی در صورت بالا رفتن بیش از حد دما در سیستم فنی خودرو، آسیب‌های متعددی به قطعات مختلف وارد آمده و خودرو از کار می‌افتد. بنابراین نیاز به خنک‌سازی این اجزا، که دمای آن‌ها به صورت مداوم و تصاعدی بالا می‌رود، بسیار ضروری و حیاتی است. سیستم خنک‌کننده خودرو این وظیفه را برعهده دارد و طی فرآیندی مشخص در مسیری کاملا حساب شده روند خنک‌کاری موتور و دیگر اجزای خودرو را تنظیم می‌کند.

سیستم‌های خنک‌کننده به دو دسته کلی آب خنک و هوا خنک تقسیم می‌شوند که امروزه در خودروها تنها از سیستم آب خنک استفاده می‌شود. مهمترین اجزای این نوع سیستم خنک‌کننده در خودرو شامل رادیاتور، شلنگ‌های آب، واتر پمپ (پمپ آب)، ترموستات، پروانه خنک‌کننده یا فن، سنسور دمای آب و مجاری آب اطراف بلوک موتور می‌شوند. اکنون می‌خواهیم از پروانه یا فن خودرو در این سیستم بیشتر گفته و وظایف آن را دقیق‌تر بررسی کنیم.

پروانه یا فن خودرو چیست؟

سیستم فن در جریان خنک‌سازی موتور وظیفه تامین هوای مورد نیاز برای این فرآیند را برعهده دارد. فن خودرو را معمولا به صورت پروانه‌ی هواکش در جلوی موتور می‌بینیم. به همین دلیل به فن خودرو پروانه موتور یا پروانه رادیاتور نیز گفته می‌شود. این پروانه که نقش دمنده سیستم خنک‌کاری را بر عهده دارد به دو صورت کلی در خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• فن مکانیکی
• فن برقی

البته استفاده از فن‌های مکانیکی امروزه منسوخ شده و تنها شاهد فن‌های برقی هستیم. فن‌های برقی با اجزای خود در بخش الکتریکی سیستم خنک‌کاری قرار می‌گیرند و فن‌های مکانیکی در قسمت اجزای مکانیکی این سیستم بودند.

تفاوت فن‌های برقی در خودروهای کاربراتوری و انژکتوری

در خودروهای کاربراتوری که فاقد ECU بودند، از فشنگی‌های دمای آب استفاده می‌شد که به صورت مستقیم به فن متصل می‌شدند. این فشنگی دمای آب را کنترل و بالا رفتن آن را به صورت سیگنال به الکتروموتور پشت پروانه منتقل می‌کرد. یونیت پشت فن که به سیگنال‌های دمای بالای ارسالی از فشنگی‌ها حساس بود، با دریافت چنین پیام‌هایی فن را روشن می‌کرد. در این میان اگر به هر دلیلی ارتباط فشنگی‌ها با الکترو موتور قطع می‌شد، سیستم به صورت مداوم کار می‌کرد تا از بالا رفتن دمای موتور جلوگیری کند.

اما در خودروهای انژکتوری موتور خودرو به سوئیچی حرارتی مجهز می‌شود که دمای سرسیلندر را به یونیت فن گزارش می‌دهد. این سوئیچ در زمان از کار افتادن سنسور دمای آب، در صورت رسیدن دمای سرسیلندر به ۱۱۸ درجه سانتی‌گراد، فعال شده و سیگنال‌های لازم را به یونیت فن ارسال می‌کند. همچنین فنِ سیستم خنک کننده با سیستم تهویه مطبوع در ارتباط است تا شرایط دور فن را بر اساس وضعیت کولر انتخاب کند. به این ترتیب که، دمای اواپراتور و فشار گاز سیستم کولر نیز به ECU فن اعلام می‌شود تا طبق آن دور صحیح فن انتخاب گردد. این ارتباط کمک می‌کند تا در شرایط بحرانی افزایش دما، کمپرسور کولر را قطع کند که در این صورت چراغ STOP را در صفحه نمایشگر روشن کند.

علت کاهش دمای فن در خودرو ؟

در کشورهایی نظیر ایران به علت اختلاف دمای بالا در فصول مختلف سال، و گرمای بیش از حد تابستان، موضوع دمای موتور خودرو و نشانگر آمپر آب از دغدغه های اصلی رانندگان می باشد که مخصوصا در خودروهای که از عمر آنها بیش از سه تا پنچ سال گذشته به علت فرسودگی واشرسرسیلندر و برخی دیگر از قطعات، باعث سوختگی واشرسرسیلندر شده و هزینه های گزافی نیز ایجاد می کند.

لذا رانندگان ترجیح می دهند که فن خودرو نسبت به یک خودروی کارخانه ای و صفر در دمای پایین تری شروع به کار کرده و در نتیجه آمپر آب در حالت مناسبی قرار داشته باشد. البته در برخی تولیدات صفر کیلومتر ایرانی نیز اغلب دمای شروع به کار فن 97 درجه بوده که  دمای بالایی محسوب می گردد.

روش های کاهش دمای فن خودرو؟

روشهای متفاوتی جهت کاهش دمای فن خودرو وجود دارد. بصورت سخت افزاری و همچنین بصورت نرم افزاری و از طریق ریمپ ایسیو 

روش سخت افزاری جهت کاهش دمای فن خودرو

در این روش، از یک قطعه الکترونیکی به نام مقاومت استفاده می گردد که بین مسیر سنسور دمای آب (مهره آب) و ایسیو وصل می شود. استفاده از این قطعه الکترونیکی، باعث می گردد که به ایسیو دمای بیشتری گزارش گردد. بعنوان مثال زمانی که دما موتور به 85 برسد، به علت استفاده از مقاومت دمای 92 گزارش می شود و ایسیو، دستور روشن شدن فن صادر می کند.

البته توضیح کامل این بحث، کاملا نیاز به استفاده از اختصارات تخصصی و مقاله ای جداگانه دارد. اما بطور کل، نصب مقاومت الکترونیکی، به نوعی باعث گزارش دمای بیشتر به ایسیو میگردد.

در برخی خودروهای انژکتوری ساخت ایران خودرو در سالهای 1381 الی 1384 علیرغم داشتن ایسیو از قطعه ای به نام یونیت فن استفاده گردیده است، که قطعه فوق وظیفه روشن و خاموشن کردن فن های خودرو را دارد. و در این مدل خودروها جهت کاهش دمای فن خودرو بالاجبار از مقاومت الکترونیکی می توان استفاده کرد.

استفاده از سنسور حرارتی بابت کم کردن دمای موتور

یک قطعه می باشد که اکثرا بر روی پره های رادیاتور نصب می گردد و با نصب سیم های ورودی به فن خودرو به این قطعه، وظیفه روشن و خاموش کردن فن ها را برعهده می گیرد. و نسبت به روش قبل، نیاز است که سیم کشی قسمت فن خودرو بطور کلی تغییر یابد و جهت خودروهای کاربراتور و خودروهای انژکتور دارای یونیت فن مناسب می باشد.

ریمپ ایسیو و تغییر دمای کارکرد فن از طریق دامپ (برنامه) ایسیو

بهترین روش جهت کاهش دمای فن که نیازی به هیچ گونه تغییر سیم کشی خودرو ندارد و در خودروهای صفر کیلومتر باعث ابطال گارانتی نمی گردد. کاهش دمای فن خودرو از طریق ریمپ و تغییر دامپ (برنامه) ایسیو می باشد.

همانطور که در مقاله ریمپ ایسیو چیست، بطور مفصل توضیح داده شد. برنامه و دامپ ایسیو دارای یکسری جداول جهت کنترل و عملکرد موتور خودرو می باشد. یکی از این جداول وظیفه کنترل قسمت فن خودرو را برعهده دارد. که با تغییر اعداد واقع در این جدول به راحتی می توان، دمای کارکرد فن خودرو را کاهش داد.

ریمپ اصولی کاهش دمای فن خودرو

وظیفه اصلی موتور هر خودرو ایجاد احتراق می باشد. به حاصل ترکیب هوا بنزین و جرقه در داخل سیلندر احتراق گفته میشود که باعث ایجاد انرژی و حرکت پیستون و درنتیجه حرکت خودرو می گردد. لذا موتور خودرو جهت ایجاد احتراق با راندمان بالا، نیاز دارد در یک دمای استاندارد قرار داشته باشد.

لذا در هنگام کاهش دمای فن خودرو، بایستی این نکته را در نظر گرفت که خودرو از چه نوع موتوری استفاده می کند و راندمان حرارتی موتور فوق در چه سطحی از دما قرار داد. علاوه بر این، بایستی سابقه تعمیراتی موتور خودرو را نیز در نظر داشت.

با دستگاه پرتابل OBD Tools می توان به راحتی از طریق تغییر دادن برنامه ایسیو  دمای کارکرد فن را روی دمای مناسب خودرو شما تنظیم کرد.